Vergi İncelemeleri ve Uzlaşma ve İtiraz Süreçleri

Vergi incelemeleri, vergi mükelleflerinin beyan ettikleri vergi matrahlarının doğruluğunu ve yasalara uygunluğunu kontrol etmek amacıyla gerçekleştirilen denetimlerdir. Türkiye’de vergi mükellefleri, belirli aralıklarla vergi incelemelerine tabi tutulabilirler. Bu süreçte mükelleflerin haklarını bilmesi ve gerektiğinde uzlaşma veya itiraz yollarına başvurabilmesi büyük önem taşır. Peki, vergi incelemeleri, uzlaşma ve itiraz süreçleri nasıl işler? Bu makalemizde bu konulara ayrıntılı bir şekilde değineceğiz.

Vergi İncelemeleri Nedir?

Vergi Usul Kanunu’na göre vergi incelemeleri, Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir. Vergi incelemesinin amacı, vergi mükelleflerinin beyan ettiği gelir, gider ve matrahların doğruluğunu kontrol etmek ve vergi kaçakçılığını önlemektir. Vergi incelemeleri, belirli bir döneme ilişkin olabileceği gibi, belirli bir olaya ya da mükellefin genel durumuna ilişkin de olabilir.

Vergi İncelemesinin Aşamaları

1. İnceleme Başlangıcı: Vergi mükellefine vergi incelemesi yapılacağına dair bir yazı gönderilir. Bu yazıda incelemenin kapsamı, süresi ve inceleme yapacak olan denetim elemanlarının bilgileri yer alır.

2. Belge ve Bilgi Toplama: Vergi incelemesi sırasında mükelleften çeşitli belgeler ve bilgiler istenir. Bu belgeler arasında faturalar, defter kayıtları, banka hesap dökümleri gibi evraklar bulunur. Vergi mükellefi, bu belgeleri inceleme elemanlarına sunmakla yükümlüdür.

3. İnceleme Süreci: Vergi incelemesi, mükellefin sunduğu belgeler ve bilgiler doğrultusunda yapılır. Bu süreçte, vergi mükellefinin beyan ettiği gelir ve giderler detaylı bir şekilde incelenir.

4. İnceleme Sonucu: İnceleme sonucunda, mükellefin vergi beyanlarının doğru olup olmadığı tespit edilir. Eğer bir eksiklik veya hata tespit edilirse, mükellefe ek vergi tahakkuku ile vergi ziyaı cezası uygulanabilir.

Kesilen Vergi Cezalarında İndirim Talebi 

Vergi Usul Kanunu’nun 376. maddesine göre, ikmalen, re’sen veya idarece salınan vergi veya vergi farkına ait; vergi ziyaı cezalarında 1/2‘si, müteakiben kesilen cezalarda 1/3′ü indirilmektedir. Usulsüzlük ve Özel usulsüzlük cezalarında ise 1/3‘ü indirim konusu edilmektedir.

İndirim hakkı dava açma süresi olan 30 gün içerisinde kullanılması gerekmektedir. İndirim hakkını kullanan mükelleflerin diğer başvuru yolları olan uzlaşma isteme ve dava açma hakkı bulunmamaktadır.

İndirimden sonra kalan vergi ve  cezaları vadesinde yani dava açma süresinin bitimini takip eden bir ay içinde ya da bu süre içerisinde vergi dairesine teminat göstererek ve dilekçeyle talepte bulunarak ödeyebilir. Bu sürelerde vergi ve cezalar ödenmezse indirim hakkı düşmektedir.

Uzlaşma Süreci

Vergi incelemesi sonucunda mükellefin vergi ziyaına neden olduğu tespit edilirse, bu durumda mükellef uzlaşma talebinde bulunabilir. Uzlaşma, mükellef ile vergi idaresi arasında gerçekleştirilen bir süreçtir ve vergi ziyaı cezasının indirilmesi veya ödeme koşullarının yeniden düzenlenmesi amacı taşır.

Uzlaşma talebi  bilerek, kasten vergi zıyaına neden olacak bir fiille işlenmişse yani 359. maddede sayılan nedenden kaynaklanan  fiillere göre vergi zıyaına neden olunmuşsa vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan verginin 3 katı olarak uygulanmaktadır. Bunlar  uzlaşma kapsamına girmediğinden uzlaşma talep edilememektedir. Ayrıca usulsüzlük ve Özel usulsüzlük cezaları da uzlaşma yönetmeliğin 2. maddesi gereği tarhiyat sonrası uzlaşma kapsamına girmemektedir.

Vergi zıyaına 359. maddede sayılan fiillerle (sahte fatura almak veya düzenlemek fiilleri gibi) neden olunmuşsa bunlarda tarhiyat sonrası uzlaşmada olduğu gibi, tarhiyat öncesi uzlaşma  kapsamına girmemektedir. Ancak tarhiyat öncesi yönetmeliğin 2. maddesinde usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları tarhiyat öncesi uzlaşma kapsamına girmektedir.

Uzlaşma Sürecinin Aşamaları

1. Uzlaşma Talebi: Vergi mükellefi, inceleme sonucunda kesilen cezaya itiraz etmek yerine uzlaşma yoluna gidebilir. Bunun için vergi dairesine başvuruda bulunarak uzlaşma talebinde bulunur.

2. Uzlaşma Görüşmesi: Uzlaşma talebi kabul edilirse, vergi mükellefi ile vergi idaresi arasında bir uzlaşma görüşmesi yapılır. Bu görüşmede, mükellefin talebi doğrultusunda ceza miktarı veya ödeme koşulları üzerinde anlaşma sağlanmaya çalışılır.

3. Uzlaşma Tutanağı: Uzlaşma görüşmesi sonucunda, taraflar arasında bir anlaşma sağlanırsa, bu durum bir uzlaşma tutanağı ile kayıt altına alınır. Bu tutanak, hem mükellef hem de vergi idaresi için bağlayıcıdır.

4. Uzlaşmanın Sonuçları: Uzlaşma sağlandıktan sonra, mükellefin vergi ziyaı cezası indirilir veya ödeme koşulları yeniden düzenlenir. Uzlaşma tutanağı, bu anlaşmanın bir yasal dayanağı olarak kabul edilir.